Eerste wetenschappelijke publicatie over EnergieRijk Den Haag gepubliceerd
EnergieRijk Den Haag is een ontwikkelprogramma, waarin door middel van een zoektocht naar een vorm van partnerschap een grote stap en voorbeeldbijdrage aan de energietransitie wordt geleverd. Deze ontwikkeling en de implementatie van binnen het programma ontwikkelde maatregelen, beschrijft lector Perica Savanović in een drieluik van verhalende wetenschappelijke publicaties. Hiervan is dit de eerste.
Perica Savanović: 'Omarm de complexiteit'
Het verhaal van ERDH is een ontwikkelend verhaal. De aanpak van het programma blijft steeds ‘under construction’. Het is een van de zaken die het programma waardevol en uniek maken, maar ook complex. De regionale wens om in 2040 een klimaatneutrale energievoorziening te hebben in de belangrijkste overheidsgebouwen in het centrum van Den Haag, is al lang niet meer het enige doel. Ook de voorbeeldfunctie die ERDH heeft voor de energietransitie in andere grote steden, in inhoud en in vorm van de aanpak, is een steeds bewuster aangestuurd objectief. En ook op andere thema’s kan de hier toegepaste aanpak mooie resultaten opleveren. De direct aan energietransitie en circulariteit gerelateerde materialentransitie, bijvoorbeeld.
Blijvend ontwikkelen
Gebiedsgericht samenwerken, verkennen en innoveren is in de loop der jaren een steeds concretere, zichzelf alsmaar verder ontwikkelende aanpak geworden. Het initiatief voor ERDH kwam van het Rijk en de gemeente Den Haag, maar partners als de provincie Zuid-Holland en diverse marktpartijen sloten zich al snel aan. Het leidde tot de eerste concrete gebiedsgerichte aanpak van de energietransitie door drie bestuurslagen heen, in samenwerking met diverse andere
(semi-)overheden zoals de SER, de Politie, de Raad voor de Rechtspraak, Unie van Waterschappen, Bank Nederlandse Gemeenten, diverse Hoge Colleges van Staat en de private partijen BAM, Facilicom Groep en Safire (o.a. Strukton).
Perica Savanović, lector Gebouwde omgeving aan de Avans Hogeschool en al jaren vanuit kennisperspectief betrokken bij ERDH: “Het is mooi om te zien dat ERDH-samenwerkingspartners zelf het initiatief nemen om het proces bij te sturen op een manier die bij het programma past. Niet traditioneel toewerken naar vooraf bepaalde einddoelen, maar al doende evalueren, bijsturen en zien wat dat brengt. Dat zie je bij ERDH bijvoorbeeld heel mooi in het omgaan met risicomanagement. Vanuit een oorspronkelijke traditionele aanpak zijn we nu bij een heel ander proces uitgekomen. Gaandeweg worden de kaders ter discussie gesteld. Bijvoorbeeld die van het traditionele programmamanagement. Door dat te doen, worden risico’s nu gebruikt als handvatten om de ontwikkeling van de energietransitie aan te jagen. Dat lerende vermogen en het actief sturen erop zijn kenmerkend voor het ontwikkelprogramma ERDH.”
Niet zomaar complex
Behalve dat de aanpak van het programma zichzelf steeds blijft vernieuwen en ontwikkelen, maakt ook het grote aantal deelnemers het ingewikkeld, en de grote doorstroom van allerlei professionals. Er is daarnaast sprake van een meervoudige publieke samenwerking, maar ook van publiek-private samenwerking en in toenemende mate van burgerparticipatie. Frans Deeleman, programmadirecteur ERDH en werkzaam bij het Rijksvastgoedbedrijf: “Dat vereist leiderschap met lef. En daar komt nog bij dat je voortdurend in een spagaat zit tussen resultaten op lange en korte termijn. Iedereen wéét dat dit een traject van de lange adem is, maar tegelijkertijd bestaat er een legitieme behoefte bij onze partners aan concrete (tussen)resultaten. En als je niet oplet, glijd je daardoor weer af naar je traditionele processen en methodes.”
Naast de vele partijen die op een andere manier dan voorheen met elkaar samenwerken, is er ook nog de op zich al ingewikkelde materie. De energietransitie is geen proces om ‘snel uit te rollen’. In de praktijk komt er al in de voorbereidende fase veel bij kijken. Zit er in een gebouw ergens asbest? Welke veiligheidsmaatregelen zijn er nodig voordat iemand op het dak werkzaamheden mag uitvoeren? En is het gebouw misschien een monument, waardoor verbouwingen aan allerlei regels gebonden zijn? Kortom: het is niet zo dat er na wat kleine aanpassingen ineens een energieneutraal gebouw staat.
Al die soorten gelaagdheid maken dat ook verslag doen van de stand van zaken niet in twee alinea’s lukt. ERDH werkt volgens de design research methodology. En dus is ook de recente publicatie op die manier in elkaar gezet. In goede onderlinge samenwerking met een groot aantal betrokkenen. Dat maakt de publicatie des te boeiender. Perica: “Net als we in het programma ERDH al doende onze doelen en aanpak aanscherpen, leidt ook het samen opschrijven van de stand van zaken weer tot een aanscherping.” Frans: “Juist door onder ogen te zien dat dit een complex traject is, boeken we vooruitgang. Het is een kwestie van de complexiteit omarmen. Daarbij is steeds sprake van ‘ervaringsleren’: het gaat niet alleen om de ontwikkeling, maar zeker ook om de ervaring uít die ontwikkeling. Dat voorkomt dat je steeds opnieuw dezelfde obstakels moet overwinnen. Daardoor wordt het toch een stuk minder ‘ontwikkelen in de mist’.”
Ter inspiratie
Een feestje in je eentje is nooit leuk. Een feestje met heel veel anderen wel. Maar het is ook veel meer werk. Frans: “Waar ik dus het meest trots op ben, is dat het ons lukt om op een geloofwaardige manier, met álle partijen samen, heel concrete stappen te zetten in de energietransitie. We maken meters op allerlei fronten. Van de energietransitiepaden per gebouw, via organisatie-overstijgende samenwerking, tot heel concrete voorstellen voor de eerste WKO-netten.” Perica: “De ontwikkelende aanpak draagt bij aan dat succes. Er was geen blauwdruk om ERDH op deze manier te laten ontstaan. Zoals je leest in de publicatie ging het in het begin zelfs even mis. Maar het programma bleef en blijft zichzelf ontwikkelen. Vanuit het eerste idee én vanuit allerlei nieuwe inzichten. Juist dát is de kracht ervan.”
De belangrijkste boodschap uit de recente publicatie is dan ook: wacht niet op met zekerheid onderbouwde oplossingen om die vervolgens te implementeren. Creëer als uitkomst bepalende actoren samen de nieuwe mogelijkheden! De publicatie over de huidige stand van zaken kan daarbij als inspiratie dienen. Voor bestaande partners én voor andere geïnteresseerden. Nieuwsgierig geworden naar de publicatie? U vindt de PDF bij dit bericht.